Zelfreflectie-instrument: wat willen we leren om inclusiever te werken?

• Professionals inspireren om na te denken over hun inzet voor elk van de kernwaarden en competentiegebieden,
• Kritische overtuigingen, inzichten en praktijken identificeren die relevant zijn voor het leren van professionals gericht op inclusie.
• Belangrijke leerdoelen bepalen en professionele ontwikkeling plannen.
• Een professionaliseringsplan bespreken en ontwikkelen samen met collega's in de lokale gemeenschap.

Dit instrument werd ontwikkeld in het kader van ProuD to Teach All, een ERASMUS+- project dat tot doel heeft leraren en schoolleiders te ondersteunen bij het doeltreffend onderwijzen van alle lerenden. Het bestaat uit 32 items, resultaten van een analyse van:

• internationale goede praktijken,
• beleidsdocumenten en professionaliseringsprogramma’s gericht op inclusie uit verschillende landen,
• een systematisch overzicht van studies naar professionele ontwikkelingsprogramma's gericht op een inclusieve pedagogie.

Door elk item een cijfer te geven van 1 "onbelangrijk" tot 4 "zeer belangrijk", word je als professional aan het denken gezet over wat belangrijker is voor jouw professionele ontwikkeling. Je word je bewust van andere waarden of competentiegebieden die ook deel zouden moeten uitmaken van je professionele ontwikkelingstraject.

Daarna krijg je een korte vergelijking van jouw antwoorden met die van andere onderwijsprofessionals in Europa en met de belangrijkste bevindingen uit het onderzoek.

Om met dit instrument aan de slag te gaan in je team kan je de professionaliseringsactiviteit benutten: "Op weg naar een inclusief competentieprofiel".

Beoordeel elk van de volgende punten van 1 - onbelangrijk tot 4 - zeer belangrijk.

Wat mijn praktijk betreft, is het volgende belangrijk voor mij...

• 1... me bewust zijn van mijn eigen gedachten en visies op diversiteit en inclusie
• 2... lerenden ondersteunen bij het begrijpen/bewust worden van hun eigen sociale identiteit
• 3... gedragingen van uitsluiting en discriminatie voorkomen en bestrijden
• 4... de wettelijke en beleidsvoorschriften inzake inclusie begrijpen
• 5... gelijke kansen op school toepassen
• 6... inspelen op diverse culturen
• 7... het curriculum aanpassen aan een verscheidenheid van lerenden
• 8... de verschillende behoeften en sterke punten van lerenden begrijpen en daaraan tegemoetkomen
• 9... beoordelingsstrategieën selecteren en ontwerpen om de groei en prestaties van individuele lerenden te volgen
• 10... leerinhoud op verschillende manieren presenteren
• 11... activiteiten aanpassen om de motivatie van de lerenden om deel te nemen te vergroten
• 12... een breed scala aan manieren gebruiken om te communiceren
• 13... positieve relaties opbouwen met lerenden
• 14... het gedrag van lerenden in verschillende contexten begrijpen
• 15... uitdagend gedrag in de klas op een doeltreffende manier beheersen
• 16... het invoeren van benaderingen voor sociaal-emotioneel leren op school ondersteunen
• 17... een positieve en coöperatieve leeromgeving in de klas bevorderen
• 18... ondersteunende technologieën gebruiken voor toegang tot onderwijs en leren
• 19... effectief zijn in het betrekken van gezinnen en het samenwerken met gezinnen
• 20... de culturele en sociaaleconomische context van gezinnen begrijpen en hoe steun verlenen in de gemeenschap
• 21... de rol van de ouders bij de ondersteuning van hun kinderen begrijpen en kunnen waarderen
• 22... de ervaring en achtergrond van een gezin in het curriculum opnemen
• 23... samen met een andere beroepsbeoefenaar lessen plannen, ondersteunen, instrueren en beoordelen, in hetzelfde klaslokaal
• 24... collega's ondersteunen bij het nadenken over praktijken en het uitwisselen van ideeën voor de ontwikkeling van inclusieve praktijken
• 25... bijdragen aan een professionele leergemeenschap voor de ontwikkeling van inclusieve praktijken
• 26... vertrouwen krijgen in mijn eigen capaciteiten en kennis om les te geven aan alle lerenden
• 27... nadenken over mijn eigen praktijk en deze verbeteren
• 28... de gevolgen van nationaal en lokaal beleid voor mijn praktijk beoordelen
• 29... evidence-based kennis over inclusieve praktijken delen en erover nadenken
• 30... theoretische perspectieven kritisch analyseren op vlak van inclusie
• 31... resultaten over onderwijzen en leren gebruiken om mijn praktijk te verbeteren
• 32... mijn eigen focus voor professionele ontwikkeling benoemen en nastreven

Dank u voor het gebruik van dit zelfreflectie- instrument!

Als je de items 1 tot en met 6 en 7 tot en met 18 hoger hebt gewaardeerd, geef je blijk van een sterke betrokkenheid bij "waarderen van diversiteit bij leerlingen" en "ondersteunen van alle leerlingen".

Uit onze behoefteanalyse bleek dat "waarderen van diversiteit bij leerlingen" en "ondersteunen van alle leerlingen" de meest benadrukte kernwaarden en competenties zijn. Onderwijsprofessionals overheen de EU-landen waren het erover eens dat het zeer belangrijk is om...

• "... leerlingen te ondersteunen bij het begrijpen/bewust worden van hun eigen sociale identiteit",
• "... gedragingen van uitsluiting en discriminatie te voorkomen en bestrijden",
• "... gelijke kansen op school te bevorderen".
• "... activiteiten aan te passen om de motivatie van de leerlingen om deel te nemen te vergroten",
• "...positieve relaties met leerlingen op te bouwen ",
• "...gedrag van leerlingen in verschillende contexten te begrijpen",
• "... op een effectieve manier om te gaan met uitdagend gedrag in de klas".

Als je de items 19 tot en met 25 en 26 tot en met 32 als minder belangrijk beoordeelde, weerspiegelen je ideeën een algemene behoefte aan meer aandacht voor "samenwerken met anderen" en "persoonlijke en gezamenlijke professionele ontwikkeling", twee cruciale competentiegebieden voor de professionalisering van leerkrachten en andere onderwijsprofessionals gericht op inclusie.

Hoe ga jij deze inzichten gebruiken bij het plannen van jouw professionele ontwikkeling en/of die van je team of schoolgemeenschap?

... professionals uit heel Europa de items van dit instrument beantwoordden, waaronder leerkrachten, schoolleiders en andere onderwijsprofessionals zoals onderwijsassistenten uit België, Letland, Nederland en Portugal. Dit maakte het mogelijk om globale tendensen te ontdekken in de professionaliseringsprioriteiten van deze professionals. Ook kwamen kernwaarden en kerncompetenties naar voor die geactiveerd moeten worden om de competenties van leraren te versterken gericht op een inclusieve pedagogie.

• Profesionele ontwikkeling gericht op inclusie veronderstelt een traject dat het effectief lesgeven aan alle leerlingen met uiteenlopende achtergronden en verschillende leermogelijkheden ondersteunt.
• Thema's zoals inclusie, diversiteit, beleid, wetgeving en sociale rechtvaardigheid blijken cruciaal in professionaliseringsprogramma's gericht op het waarderen van diversiteit bij alle leerlingen.
• Gericht op de ondersteuning van alle leerlingen staan thema's zoals curriculumontwerp, gedifferentieerde instructie en binnenklasdifferentiatie (bv. lesvoorbereiding en -planning, basisprincipes van leren en goed onderwijs), maar ook leeromgevingen creëren die alle leerlingen tot leren brengen (bv. diverse manieren van ondersteunen,  principes en richtlijnen van Universal Design for Learning of UDL,...)  vaak voorop in de doelstellingen van professionaliseringsprogramma's.
• Interprofessionele samenwerking met collega's, met onderzoekers en met andere partners, maar ook persoonlijke en gezamenlijke professionele ontwikkeling maken eveneens deel uit van de kernwaarden en kerncompetenties die het profiel van inclusieve leraren bepalen.
• Samenwerking met gezinnen, coaching, sterk teamwerk en gedeeld eigenaarschap of 'interagency' tussen verschillende betrokkenen zijn belangrijke thema's die versterkt en uitgebreid moeten worden in professionaliseringsprogramma's.
• Methodieken om tot een reflectieve praktijk te komen, leer- en onderzoeksgemeenschappen en praktijkonderzoek richten zich op persoonlijke en gezamenlijke professionele ontwikkeling. Ook dit domein zou meer aan bod moeten komen in professionaliseringsprogramma's.